Tijdens de Hasseltse gemeenteraadszitting van januari stond een aanpassing van de politiecodex op de agenda. Volwassenen die vanaf 1 maart een politie- of gemeenteambtenaar beledigen, riskeren dan een GAS-boete van 350 euro. Jongeren die dat doen, betalen 175 euro. De nieuwe regel geldt voor de hele politiezone Limburg Regio Hoofdstad.
“Hiermee willen we het respect naar de politie toe herstellen en het gevoel van rechteloosheid wegnemen dat de politiemensen steeds vaker ervaren”, zo verklaart burgemeester Steven Vandeput de beslissing. “Deze vraag werd al lang geleden vanuit de politie zelf gesteld.” Vandeput verduidelijkte tijdens de gemeenteraad dat het vorige schepencollege onder Nadja Vananroye al in maart 2017 deze aanpassing goedkeurde. Het parket gaf pas in oktober 2018 een gunstig advies, waardoor het nieuwe bestuur nu de sanctie afdwingbaar kan maken.
Volgens raadslid Gerald Corthouts (CD&V) moet de politie inderdaad ondersteund worden, maar hij vraagt zich tegelijk af of het bestaande artikel 448 van het Strafwetboek deze regeling niet doorkruist. Volgens hem hebben bijkomende artikels uit de politiecodex omwille van deze toevoeging dan eveneens een update nodig. “De politie stelt zelf vast of het gaat om smaad en oordeelt ook zelf. Dat maakt hen rechter en partij tegelijk”, verdedigt Corthouts het standpunt van zijn partij. CD&V onthield zich bij de stemming trouwens.
Ook Kim De Witte (PVDA) maakte een gelijkaardige opmerking als CD&V. “Bij de invoering van de Gemeentelijke Administratieve Sancties werd bepaald dat enkel problemen die de strafwet niet voorziet, onder de GAS-regeling vallen. Voor smaad bestaat er al een regeling, dus met deze GAS-boete is er geen scheiding der machten meer.” Verbaast het dat zijn partij tegen het punt stemde?
“Voor ons is dit een principieel punt”, licht Kim De Witte zijn bezwaar toe. “Als we hoe langer hoe meer de rechterlijke macht gaan uithollen en alles naar de uitvoerende macht brengen, dan is dat voor ons niet ok. Er zijn in het strafwetboek bepalingen over wat er gebeurt als je mensen beledigt. Er is een procedure, namelijk een rechter, die hierover knopen doorhakt. Nu gaan ze dat naar een GAS-ambtenaar brengen, dus nogmaals: wij vinden dat niet ok.”
“We zijn keihard vóór die politieambtenaren die hun werk goed doen”, benadrukt hij wel. “Die mensen hebben het recht om dat in alle sereniteit te doen. Maar als je als burger benadeeld wordt, en je krijgt een GAS-boete, zeker in zo’n soort conflict, dan is dat een principieel punt, ja.”
Politieambtenaren en gemeentelijke GAS-vaststellers mogen de vaststelling doen. Op termijn krijgen ook gemeenschapswachters daarin een rol. “Het is niet de bedoeling om mensen die in de fout gaan, te pesten met zware geldboetes”, verduidelijkt GAS-ambtenaar Wendy Bormans in De Nieuwe Hasselaar van maart 2019. Eerst komt er een bemiddelingspoging met het voorstel voor een alternatieve straf, vertelt ze verder in het artikel. Pas wanneer iemand écht niet akkoord is, komt het beroep voor de politie- of jeugdrechtbank.
In principe is de hele GAS-procedure dus juridisch in orde is, want er blijft een mogelijkheid om een sanctie aan te vechten. Burgemeester Vandeput lichtte dat al toe in zijn repliek tijdens de vorige gemeenteraad, en het punt wordt bevestigd door een onafhankelijke expert die we hierover mailen. “Het Grondwettelijk Hof oordeelde dat er geen schending is van de scheiding der machten bij GAS-boete”, antwoordt Jan Nolf, die tien jaar lang advocaat was in Brugge en daarna 25 jaar vrederechter in Roeselare. Sinds 2011 verklaart hij regelmatig juridische situaties via bijdragen in De Morgen, De Tijd, De Standaard, De Juristenkrant of voor VRT News. Over de nieuwe Hasseltse sanctie wil hij verder het volgende kwijt.
“De agent ‘stelt’ vast maar is inderdaad ook betrokken partij en dat moet zorgvuldig beoordeeld worden, of het nu door het parket of een sanctieambtenaar gebeurt. De ‘afstand’ vermindert natuurlijk erg: het parket staat toch onafhankelijker tegenover de agent dan een GAS ambtenaar (die vaak ook uit de politiediensten komt).”
“Deze specifieke GAS-uitbreiding komt steeds vaker voor”, gaat Nolf verder. “Misschien deels omdat politiemensen wel vaker eens bij het parket bot vangen omdat hun ‘klacht’ toch niet zo evident is en ze er op speculeren bij een aanhangsel van de eigen gemeentedienst makkelijker gelijk te krijgen.”
Op sociale media gebruikt Jan Nolf niet voor niets de hashtag #justitiewatcher. Hij plaatste zowel in zijn bijdragen voor die verschillende media als op zijn eigen blog al vaker heel kritische kanttekeningen bij de GAS-procedure. Nolf benadrukt in zijn antwoord daarom nogmaals zijn blijvende kritiek, namelijk dat “die procedure zeer onvriendelijk is.” Daarbij gaat het dan vooral over de ingewikkelde en vaak ongekende manier om beroep aan te tekenen tegen een sanctie. “Voor Jan-met-de-pet blijft de GAS-wet een échte klassenjustitie waartegen nauwelijks verhaal bestaat: een dure en ondoorzichtige procedure die Kafka alle eer aandoet”, verklaart hij dat standpunt verder op zijn website.
Hij vermeldt in zijn antwoord als voorbeeld verder een eigen blogbericht over wat hij vertelde tijdens een openingscollege van de bekende professor Carl Devos aan UGent. Het verhaal werd nadien door De Juristenkrant gepubliceerd en ook door twee Leuvense proffen gebruikt als voorbeeld in hun eigen publicatie in het Rechtskundig Weekblad.
Liefhebbers van Kafka-toestanden komen heel hard aan hun trekken in dat lange stuk waarbij de lezer zich wel door een hele juridisch-technische materie moet heenwerken. Nolf’s conclusie is echter snoeihard. “GAS blijft niet alleen buiten de rechtbank, maar ook binnen justitie een lappendeken: de parallelle justitie van GAS fragmenteert ons kleine land in middeleeuwse stadstaatjes. Wat ‘eenvoudig’ bedoeld werd, blijkt slordig verwoord en op de meest uiteenlopende wijze – zelfs met de natte vinger – geïnterpreteerd. Willekeur en rechtsonzekerheid is dan het resultaat”, zo formuleert hij één van de lessen die men uit dat verhaal kan halen.
Op de website JustWatch van Jan Nolf vind je trouwens modelformulieren voor bezwaren bij de sanctionerende ambtenaar of voor verzoekschriften tot hoger beroep bij de politierechtbank, mocht dat ooit nodig zijn. “Als een agent zich niet correct gedraagt – al is het binnen het kader van de rapportering van de feiten – kan een klacht bij het Comité P uiteraard ook wel nuttig zijn”, geeft Jan Nolf tot slot nog mee als tip.
Die ene vloek tijdig onderdrukken kan met andere woorden dus veel geld besparen vanaf 1 maart. (ds)
