Begin vorige week kreeg de gemeente Leopoldsburg na twee eerdere pogingen een positief antwoord van Toerisme Vlaanderen over het toeristisch hefboomproject ‘Project Ijzer – A soldier’s experience’. Het initiatief wordt opgenomen in een shortlist van potentiële hefboomprojecten in het kader van het toeristische impulsprogramma rond kernattracties. Tegen eind april 2017 moet het definitieve businessplan klaar zijn en valt de eindbeslissing over de subsidiëring door de Vlaamse overheid.
Het project heeft intussen een lange weg afgelegd. De eerste plannen dateren al van 2013. Om de continuïteit van het militaire erfgoed in Leopoldsburg te garanderen, sloot de gemeente een 40-jarige concessie met Defensie voor Kwartier Ijzer. “Het hoofdgebouw van 3000 vierkante meter ligt in een mooie, groene omgeving, het is structureel in orde, heeft een mooi binnenplein en een ruim horecagebouw. Het ligt bovendien dicht bij het centrum van Leopoldsburg en is goed bereikbaar”, lichten schepen Marleen Kauffmann en cultuurbeleidscoördinator Kristof Borremans toe in een persbericht. “Daarmee is de site dus een ideale locatie voor een ambitieus erfgoedproject. Het moet Leopoldsburg op de kaart zetten als een toeristische bestemming, een duidelijke economische meerwaarde genereren en het waardevolle militaire erfgoed in de gemeente niet alleen beschermen, maar ook ontsluiten. De concessie zal ingaan op het moment dat de werken starten. Daarna wordt de site eigendom van de gemeente. In afwachting daarvan wordt het kwartier vanaf december 2016 gebruikt voor de tijdelijke huisvesting van de gemeentelijke diensten tijdens de bouw van het nieuwe gemeentehuis.”
In maart 2014 wordt een eerste subsidiedossier ingediend. “Kernpunten zijn een ambitieus belevingsmuseum, een aantrekkelijk bezoekersonthaal, een ‘militaire’ avonturenzone, horeca-activiteiten en een divers toeristisch aanbod. Wij hebben dan een haalbaarheidsstudie gepresenteerd, onder andere gebaseerd op het feit dat de helft van alle Vlamingen Leopoldsburg associeert met het leger”, aldus Kauffmann en Borremans in hetzelfde bericht. Op zich een prima uitgangspunt, maar te mager voor Toerisme Vlaanderen. Het concept moet duidelijker en sterker uitgewerkt worden en ook de omgeving moet verder ontwikkeld worden om toeristen aan te trekken, dat is het harde verdict.
In september 2015 probeert Leopoldsburg het opnieuw. Het concept krijgt zelfs een catchy naam: ‘VLAMM!’ (Vlaams Militair Museum). “In dit dossier wordt de ambitie uitgesproken om hét militair belevingscentrum van Vlaanderen te worden. Inhoudelijk innovatief, duurzaam en visueel/grafisch state of the art. De insteek via persoonlijke verhalen van burgers en soldaten maakt dat het museum zich onderscheidt van andere militaire musea die enkel op historische collectie van materieel en infrastructuur focussen.” Beter, maar nog niet voldoende, oordeelt Toerisme Vlaanderen opnieuw. Leopoldsburg moet echt wel het onderste uit de kan halen om de subsidie te krijgen. Er moet ook een duidelijkere internationale insteek gevonden worden en de beleving moet nog sterker worden, zo oordeelt de internationale jury bij de tweede poging.
Op 31 mei 2016 dient de gemeente het dossier voor de derde keer in. De naam ‘VLAMM!’ verdwijnt in de prullenbak wegens “te negatief”. “Nieuwe elementen zijn deze keer drie thema’s die het leven van de soldaat vertellen: opleiding, actie en terugkeer. De bezoeker moet in de schoenen van de soldaat stappen: hij krijgt een opleiding, komt in actie en keert terug in de maatschappij.” Een spannend verhaal moet daarbij de rode draad vormen en de keuze valt op de operatie ‘Market Garden’ uit de Tweede Wereldoorlog – een poging om, na de geslaagde landing in Normandië op 6 juni 1944, Nederland te bevrijden en de oversteek van de Rijn te realiseren als begin van de verovering van Duitsland voor Kerstmis ‘44. De operatie mislukte waardoor het tot mei 1945 duurde om de oorlog in Europa te beëindigen. De operatie heeft een reële, historische link met Leopoldsburg omdat de voorbereidingen gebeurden in die omgeving.
Op die centrale en interactieve verhaallijn volgt een bezoeker dus een aantal personages die actief helpen om de operatie te overleven en veilig terug thuis te komen. De insteek is alleszins uniek en kan van het ‘Project Ijzer’ ook de eerste Vlaamse toeristische attractie maken in de ‘Liberation Route Europe’. Deze internationale herdenkingsroute verbindt belangrijke mijlpalen uit de moderne Europese geschiedenis met elkaar. De route vormt een schakel tussen de belangrijkste regio’s tijdens de opmars van de westelijke geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog, vanaf Zuid-Engeland naar de stranden van Normandië, de Belgische Ardennen, Brabant, Arnhem, Nijmegen, het Hürtgenwald en Berlijn. De route gaat zelfs verder naar de Poolse stad Gdańsk, waar bijna twee generaties later een democratische revolutie op gang kwam om de afscheiding van Europa op te heffen.
“Een bezoeker begint zijn of haar ‘legerdienst’ via een enorme loopbrug bij het onthaal en het museumparcours. De tour eindigt op een 30-meter hoge uitkijktoren van waaruit het bestaande legerkamp zichtbaar is. Virtual en augmented reality kijkers tonen dan hoe het er vroeger aan toe ging en vertellen het hele verhaal.”
Tot zover het verkooppraatje, tijd voor de harde realiteit. “Leopoldsburg hoopt een bedrag van ongeveer vier miljoen euro als subsidie te ontvangen van Toerisme Vlaanderen”, geeft schepen Marleen Kauffmann nog mee. “Het totale prijskaartje ramen we op zowat 6,5 miljoen euro. Het gemeentelijk aandeel in dat totaalbedrag, inclusief de verwerving van ongeveer 1,1 hectare gronden, bedraagt zowat 1,5 miljoen euro. Daarnaast zal er nog bijkomend ongeveer 1,5 miljoen euro co-financiering moeten gezocht worden op provinciaal, Vlaams of Europees niveau.” Voor de subsidie van een hefboomproject zoals ‘Project Ijzer’ ambieert Toerisme Vlaanderen 100.000 bezoekers per jaar. “En daar gaan we ook naar streven”, aldus de schepen.
Welke tewerkstelling aan het project verbonden is, kan ze nu nog niet zeggen. “Dat zal de komende maanden duidelijk worden.” Maar ze nodigt ons alvast uit om deze vraag rond eind april 2017 nog eens op tafel te leggen.
Eerst moet het project echter het definitieve groene licht krijgen. Over twee maanden, half december, organiseert Toerisme Vlaanderen een ‘bootcamp’ waar de diverse plannen van de shortlist verder aangescherpt worden. Leopoldsburg moet tegen uiterlijk 27 april 2017 het definitieve businessplan opstellen. Schepen Kauffmann is wel blij dat het resultaat van de derde ronde positief alvast is. “Er is geen nieuwe projectronde meer. Het was nu al erop of eronder. Gelukkig was het erop. Belangrijk is nu een sluitend businessplan te maken om de nodige subsidies te bekomen. Zonder deze noodzakelijke subsidies komt het project er niet.”
Hopelijk voor haar ligt er een splinternieuwe rekenmachine onder de gemeentelijke kerstboom in de Limburgse kazernestad, eentje die foutloos rekent. (ds)
Afbeeldingen: gemeente Leopoldsburg
