Dik anderhalf jaar nadat Hasselt een mooie subsidie won voor haar idee rond mobiele ecosystemen, verschenen de eerste twee pop-up parkjes in het straatbeeld. Schepen van Klimaat Joost Venken zet daarmee een mooi idee van zijn voorgangster Valerie Del Re uit 2017 verder. Via de campagne ‘Hier bloeit iets moois’ zoekt de groendienst de komende maanden een gedragen plek voor nog negentien andere pop-up parkjes.
“Wat is dat nu weer?” Die vraag kwamen we al enkele keren tegen op sociale media in verband met twee containers vol struiken en bomen die in het Hasseltse straatbeeld verschenen. “Dat” zijn mobiele eco-systemen, speciaal voor de stad ontworpen mega-plantenkuipen in containervorm die mensen bewust moeten maken van de meerwaarde van groen in hun directe woon-, werk of leefomgeving. De vaste bomen en de kleinere vierkanten, ronde of rechthoekige plantenbakken krijgen er dus een creatieve variant bij.
Pop-up heeft in dit geval echter helemaal niks met een winkelidee of een commercieel product te maken. De groendienst tracht op deze manier om de bijna verdwenen stedelijke habitat van bepaalde diersoorten te versterken of opnieuw een duurzame plek te geven in diverse woonbuurten. Verder zorgt de tijdelijke beplanting voor een vergroening van het doorgaans grijze straatbeeld. Het concept kan met andere woorden simpel, snel en efficiënt tegemoetkomen aan een vaak gehoorde klacht – eerst tijdelijk, maar uiteindelijk als een opstap naar een permanente oplossing.
“Een groenere buurt is een aangename plek om te wonen, werken en ontspannen”, benadrukt Joost Venken, schepen van Klimaat. “Deze parkjes zijn eigenlijk veel meer dan uit de kluiten gewassen bloembakken. Elke container moet uitgroeien tot een thuis voor streekeigen beplanting, vogels, vleermuizen en micro-organismen. Zo versterken we ook de biodiversiteit op plaatsen waar deze een ruggensteuntje kunnen gebruiken.”
Hoe het begon
Meer dan twee jaar geleden vroeg de toenmalige schepen van Groen, Valerie Del Re, aan groenambtenaar Geert Vandekerkhof om op een creatieve of zelfs zotte manier meer groen in het straatbeeld terug te brengen. Tegelijk zocht ze een oplossing waar de omwonenden meteen achter kunnen staan, eentje die flexibel doorheen de stad kon ingezet worden en die uiteraard rekening hield met haar schepenportefeuille. Die laatste mocht namelijk niet overbelast worden met grote uitgaven voor infrastructuurwerken of vaste groenaanplantingen.
Zo ontstond het idee om een aantal containers met planten te plaatsen. Die kunnen met een vrachtwagen overal in de stad neergezet worden, geruime tijd blijven staan en al zeker niet even aan de kant geschoven of weggenomen worden door de eigen groenarbeiders, bijvoorbeeld na een telefoontje van de ene of de andere buurtbewoner die ‘iemand’ kent. “Want je weet hoe dat anders gaat hè”, lacht Geert Vandekerkhof.
Mensen wennen intussen weer aan de aanwezigheid van meer struiken en kleine bomen en aan vogels, vlinders of bijen in hun directe omgeving. En ze kunnen tegelijk hun mening geven over hoe ze een groenere buurt zien en beleven, want die mening wordt uitdrukkelijk gevraagd. De toenmalige schepen Del Re had namelijk eerder al eens aan de inwoners gevraagd om mee na te denken over de heraanleg van het Kapermolenpark. Dat project leverde haar niet alleen een flink aantal creatieve ideeën op – waarvan er sommige momenteel uitgevoerd worden -, maar ze ontving ook een mooie Vlaamse subsidie voor die aanpak. Dus als dat voor een groot park kon lukken, waarom dan ook niet voor wijken of woonbuurten?
Bovendien was via een studie van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) al vastgesteld dat de stadskern van Hasselt een hitte-eiland wordt op warme, zomerse dagen. De temperatuur loopt er door de vele bestrating en betonverhardingen flink op – tot wel drie graden Celsius hoger dan in de veel koelere deelgemeenten en groene gebieden rondom de stad. De luchtkwaliteit en leefbaarheid van de binnenstad zouden tenslotte ook alleen maar winnen bij meer laagdrempelige groene ‘stapstenen’.
Op Vlaams niveau vond men deze aanpak opnieuw origineel genoeg om er een subsidie (225.000 euro) aan te spenderen. Het Hasseltse project kreeg deze keer die beloning namelijk voor de meest creatieve oplossing in de wedstrijd ‘Natuur in de stad’ van 2017.
Samengevat, er was niet alleen een goed idee inclusief een ontwerptekening, maar er was plotseling ook voldoende budget voor het ontwerp en de bouw van die containers, voor de nodige aarde, de beplanting en voor de promotie van het initiatief. Behalve tijd, het rondrijden van de containers en buurtopvolging kost het project aan de stad voor de rest namelijk niks – in eerste instantie toch niet.
Intussen verdween Valerie Del Re van het politieke toneel, kwamen er verkiezingen, een nieuw bestuursakkoord en een nieuwe schepen om met al deze elementen verder te puzzelen. Een van de subsidievoorwaarden was bovendien dat het project binnen de drie jaar zou gerealiseerd worden. Maar vermits ‘versterken van groen in de stad’ toch wel een flink aantal keer voorkomt in dat nieuwe bestuursakkoord, bleef het project gelukkig bovenop de stapel liggen.
De ingenieurs van Containerbouw Budé uit Dilsen-Stokkem bleken in feite in 2018 al de ideale technische partners. De voorbeelden op hun website tonen dit voldoende aan: een gestapeld onthaalpaviljoen voor vrachtwagenchauffeurs bij Stella Artois in Leuven (wie met de trein naar Leuven reist, ziet deze constructie trouwens heel goed staan, vlak voor de aankomst aan het Leuvense station, nvdr), op maat gemaakte containers voor Infrabel, voor ING of KBC, voor Colruyt, IMEC, BP om er maar enkele te noemen.
Nu biedt het bedrijf dus ook een eco containerized solution voor stad Hasselt. “Voor onze ingenieurs was dit wel een fijne afwisseling”, vertelt Guy Vanstraelen van het bedrijf tevreden. “Maar heel moeilijk of ingewikkeld was de constructie echter niet.” Het duurde bij wijze van spreken langer om de kleur te kiezen dan om de containers te tekenen.
Momenteel dient de verbrede, vlakke bovenrand van de twee geplaatste prototypes als zitvlak. Om erop te gaan zitten, is een minimale lenigheid en lichaamsgrootte echter wel handig. Latere versies kunnen echter voorzien worden van lagere of ingewerkte zitbanken bijvoorbeeld, vertelt Vanstraelen. “Er zijn nog tal van varianten mogelijk.”
Voor wie zich zorgen maakt dat planten in zo’n stalen bak niet goed gaan groeien, heeft hij deze geruststelling: alles is voorzien voor een duurzame groei van de planten. De containers hebben bijvoorbeeld zelfs een ingewerkte overloop om overvloedig water af te voeren. Verzuipen zullen de planten dus niet. Volledig gevuld wegen de containers een slordige tweeduizend kilogram, tussen haakjes.
21 pop-upparkjes, telkens één jaar lang
Het oorspronkelijke plan blijft alleszins gewoon behouden: 21 dergelijke mobiele ecosystemen moeten de komende jaren doorheen de stad gaan roteren. Telkens worden ze gedurende een vaste periode van één jaar ergens geplaatst. Tijdens die periode en nadien volgt een evaluatie van de impact op de buurt. Dat gebeurt via een stuurgroep met specialisten. Tenslotte bekijken de stadsdiensten op welke manier permanent groen op die plaats kan gecreëerd worden. Medewerking van en draagvlak in de buurt blijven constanten in dat hele verhaal.
De voormalige schepen Del Re wilde gedurende drie jaar telkens zeven containers per jaar in gebruik nemen. Nu begint men met twee containers als voorbeeld en komen de negentien andere heel kort na elkaar. Een detail.
Of er een snelle heraanleg komt na de pop-up periode van een jaar, en hoe die vergroening er dan zal uitzien, hangt uiteraard wel af van het kostenplaatje. De stad zal bovendien ook altijd bekijken of er misschien al toekomstplannen zijn voor een bepaalde buurt. Alleszins neemt men wel de conclusies of genoteerde wensen mee in de ontwerpplannen, benadrukte schepen Venken bij de voorstelling van de mobiele systemen.
In de pop-up parkjes staat altijd een mix van streekeigen beplanting zoals krentenboompjes, berkjes, kornoeljes, heesters, vlieren en gelderse rozen. Eventueel kunnen de containers aangevuld worden met sociale elementen zoals een zitbank, een bijenkast, een nestkastje of andere. Of er worden gewoon bankjes of andere zitelementen naast de container geplaatst. Aan de Sint-Hubertuskerk zou het misschien interessant kunnen zijn om de bestaande zitblokken dichter bij het nieuwe tijdelijke parkje te plaatsen.
Er is bovendien weinig onderhoud mee gemoeid, vertelt groenambtenaar Geert Vandekerkhof verder. “Het doel is om een kringloop te krijgen van zelfcompostering. Het organische afval blijft gewoon liggen en wordt weggewerkt door de regenwormen die we in de bakken zetten. En neen, die wormen dienen niet als visvoer”, benadrukt hij lachend. Geëngageerde buurtbewoners zullen er zeker voor zorgen dat blikjes of ander afval niet blijft liggen, meent hij verder.
Voor elke mogelijke locatie zoekt de stad namelijk ook een peter of meter. Dat houdt gewoon in dat de gekozen persoon een beetje toezicht houdt over de container en eventuele problemen meteen signaleert. Aan de Sint-Hubertuskerk stelde buurtbewoonster en gemeenteraadslid Derya Erdogan zich bijvoorbeeld al kandidaat. Als partijgenote van Joost Venken ondersteunt zij natuurlijk alle voordelen van meer groen in het straatbeeld en van de sociale functies van dergelijke rustplekken. “Het kan buren alleen maar dichter bij elkaar brengen”, meent ze.
De inwoner stelt voor…
Negentien mobiele ecosystemen moeten intussen nog besteld en gebouwd worden. Waar ze zullen komen, beslissen de inwoners van de stad echter zelf. Zij kunnen nu namelijk al plekken voorstellen via het participatieforum van de stad. Wanneer een voorstel weerhouden wordt, gaat de stad eerst het draagvlak onderzoeken. Zelfs het opofferen van een parkeerplaats is in principe mogelijk, maar dan moet het draagvlak voor die beslissing wel heel sterk zijn.
De selectievoorwaarden voor eventuele locaties zijn terug te vinden via www.hasselt.be/popuppark. Suggesties zijn mogelijk tot 1 mei 2019. Tegen 1 juli maakt de stad dan de selectie. Intussen schrijft ze ook een offerteaanvraag uit voor de resterende negentien containers en plaatst ze de bestelling ervan. Mochten er te weinig voorstellen komen, dan beslist de stad zelf waar er nog pop-up parkjes komen. Dat zal vermoedelijk echter niet gebeuren, want de vraag naar meer groen in het centrum klinkt dermate luid dat een wachtlijst heel realistisch lijkt.
Toch een maar…
De aftoetsing van het draagvlak gebeurt tijdens de zomermaanden juli en augustus. Dat wordt hopelijk niet de achilleshiel van dit schitterende project. Want hoe ga je de mening van mensen vragen als ze met vakantie zijn? Die kritiek is te verwachten, dus misschien zou het verstandiger zijn om de aftoetsingsperiode bijvoorbeeld tijdens de hele maand september te laten doorlopen. Vanaf het najaar 2019 immers begint de stad met de plaatsing van de eerste geselecteerde pop-up parkjes.
De bijhorende promotiecampagne kreeg de naam ‘Hier bloeit iets moois’ mee. Misschien is ze intussen al opgevallen: verlichtingspalen omwikkeld met een groene kleeffolie en aan hun voet, op de stoep, een krijttekening van een boom. Het beeld moet de aanwezigheid van een stukje groen simuleren. De campagne dreigde de eerste dagen echter een klein beetje de mist in te gaan, omdat het uitvoerende reclamebedrijf niet goed begrepen had dat de geschilderde bomen overal zo’n drie meter lang moesten zijn. Op verschillende plaatsen vielen ze daarom veel te klein uit. Maar dat probleem werd intussen aangepakt en opgelost.
Intussen staan op de participatiewebsite al een veertiental voorstellen sinds de site twee weken geleden werd opengesteld. De stad streeft naar zoveel mogelijk mobiele ecosystemen in of rond het stadscentrum, maar zal zeker ook locaties buiten de grote ring overwegen.
En neen, u gaat ons niet verleiden tot een voorstel voor extra groen op bijvoorbeeld de Havermarkt, het Molenpoortplein, de Zuivelmarkt, of in de Maastrichter-, Minderbroeders- of Kapelstraat… Dat mag u zelf doen. (ds)
Info: website van Stad Hasselt
