Feiten. Anders bekeken.

Franse hulde voor ‘spion X’ alias coiffeur Frans Massy uit Hasselt

Geschreven door  op in Lokaal Nieuws.

Een delegatie van een Frans infanteriebataljon kwam naar het oude kerkhof van Hasselt om hulde te brengen aan Frans Massy. Deze Hasseltse kapper leverde via een spionagenetwerk vitale informatie aan waardoor de Franse legereenheid een strategische heuvel in de Elzas kon veroveren tijdens de Eerste Wereldoorlog.

De Franse legereenheid had voor één van hun grote militaire successen uit WOI hulp gekregen van ‘spion X’. Er stond echter geen naam vermeld in hun geschiedenisboek. Via een toevallig bezoek van Belgische militairen aan die eenheid in de Elzas, eind 2017, vielen er echter historische puzzelstukken in elkaar, met een link naar Hasselt. Dank zij opzoekingen van documentatiecentrum de graef Hasselt-Kuringen kon het bataljon eindelijk een gezicht plakken op de spion die hen doorslaggevende informatie bezorgde.

Frans Massy had een kapperszaak ongeveer ter hoogte van de gelijknamige straat in de Hasseltse stationsbuurt. Net zoals overal gingen ook in zijn kappersstoel nieuwtjes rond, zeker omdat Frans een vlotte babbelaar was. Alleen gaf hij interessante opmerkingen door via ‘The Cereal Company’, een spionagenetwerk dat brieven via Nederland naar Engeland smokkelde.

Frans Massy (1881-1918). Foto Stadsmus Hasselt

Op een dag toonde een Duitse soldaat aan Frans een postkaart van zijn geboortedorp in de Elzas. Op de kaart stond niet alleen het dorp afgebeeld, maar er waren ook aanduidingen van de posities van Duitse kanonnen. Een Franse legereenheid leverde intussen al bijna een jaar hevig strijd om hetzelfde dorp en de nabijgelegen Hartmannswillerkopf, een bergtop die een strategisch overzicht bood over het slagveld. De informatie uit Hasselt zorgde direct voor een tussentijds Frans succes in de gevechten die voortduurden tot vlak voor Wapenstilstand. De Franse eenheid kreeg trouwens de bijnaam ‘les diables rouges’ tijdens deze verbeten strijd met uiteindelijk naar schatting 30.000 doden.

Naar het najaar van 2017 dan, het ogenblik dat Hasselaar Kris Leenaers, zelf militair, deel uitmaakte van een delegatie die de Franse legereenheid bezocht. Kris is al jaren gepassioneerd door de geschiedenis van Kuringen en Hasselt. Sinds enkele jaren zet hij zich in voor erfgoedprojecten rond de Eerste Wereldoorlog.

“In onze gesprekken met de Fransen kwam de zware strijd om de bergtop ter sprake”, vertelt Kris. “De Fransen vertelden dat ze in 1915 plots belangrijke informatie ontvingen waardoor ze het aanwezige Duitse geschut konden lokaliseren (en vernietigen). Toen begon er bij mij een lichtje te branden.” Samen met studenten van de lerarenopleiding van de hogeschool PXL werkt Kris namelijk specifiek rond het spionagenetwerk en de figuur van Frans Massy.

De Franse delegatie van het 152ste Infanterie bataljon “Les Diables Rouges”. Foto PXL / Stad Hasselt

“Mijn overgrootvader Valère heeft lang geleden nog meegevochten in WOI”, vertelt Pieter Gythiel, student aan PXL. “Toch blijkt de Eerste Wereldoorlog voor vele studenten echt een ver-van-mijn-bed-geschiedenis. In mijn opleiding koos ik voor de erfgoedmodule, omdat ik denk dat lokale verhalen geschiedenislessen wel heel concreet en herkenbaar kunnen maken.”

De Hasseltse coiffeur overleed een goeie maand voor het einde van de Eerste Wereldoorlog in omstandigheden die nog altijd niet helemaal zijn opgehelderd en misschien altijd een mysterie zullen blijven. Zelfmoord, blijft de Duitse versie nadat zij Frans arresteerden op basis van afgedwongen bekentenissen van een ander lid van de spionagegroep. Gewurgd of opgehangen door zijn ondervragers, vermoeden historici, zonder dat ze dit echter zwart op wit kunnen bewijzen.

Het originele gedenkmonument voor Frans Massy, geplaatst na WOI, werd tijdens het tweede grote, Duitse bezoek in de jaren veertig trouwens weggehaald door de bezetter. Onmiddellijk na de bevrijding in 1945 werd dan de huidige gedenksteen geplaatst na één van de eerste beslissingen van het toenmalige Hasseltse stadsbestuur.

Detail van de grafsteen van Frans Massy op het oude kerkhof van Hasselt. Stad Hasselt / foto © Annemie America

Het verhaal van Frans Massy is misschien één van die vele, kleine verhalen die verscholen zitten achter de uitvoerig belichte heroïek van een internationaal conflict, maar is toch de moeite waard om herdacht te worden. Daarom stonden er meer dan veertig mensen, waaronder dus vertegenwoordigers van de Franse legereenheid, op een ijskoude donderdagvoormiddag rond zijn gedenksteen op het oude kerkhof van Hasselt. De live gebrachte ‘Last Post’ paste trouwens perfect in dat plaatje.

“Vanuit militair perspectief is er over de bezettingsperiode in Limburg slechts weinig bekend”, reageert Limburgs gedeputeerde van Erfgoed Igor Philtjens. De Provincie Limburg ondersteunt en organiseert sinds 2014 heel wat initiatieven rond ‘Kleine Verhalen in een Groote Oorlog’. “De impact van de bezetting was enorm”, vertelt hij verder. “Vandaar onze keuze om op zoek te gaan naar dergelijke menselijke verhalen, zoals dit over Frans Massy. Telkens opnieuw krijgen we bevestigd hoe belangrijk het is om ons erfgoed over te leveren zodat we onze geschiedenis kennen en kunnen beslissen waar we naartoe willen met onze toekomst.”

Tijdens het schrijven van dit artikel speelt een nummer op de radio met als titel ‘Best kept secret’… Ook zo’n kleine toevalligheid. (ds)

LoopgravenHartmannswillerkopf.jpg
Een overblijfsel van de loopgraven aan de Hartmannswillerkopf. Foto Wikipedia.
Door ZandceeEigen werk, CC BY-SA 3.0, Link

Ook interessant

Politie beledigen heeft voortaan een prijskaartje

25/02/2019

25/02/2019

Tijdens de Hasseltse gemeenteraadszitting van januari stond een aanpassing van de politiecodex op de agenda. Volwassenen die vanaf 1 maart...

Piekmoment voor wegenwerken Heilig Hartwijk op komst

17/01/2020

17/01/2020

UPDATE – De opening van Quartier Bleu komt stilaan dichterbij en dat zorgt voor een piekmoment bij de wegenwerken in...

Iedereen aan de beweegbank!

27/02/2018

27/02/2018

Hasselt heeft er weer een officiële Vlaamse primeur bij: de IPitup beweegbank. Gedaan met stilzitten en tijdverlies in het park...

Nieuwe reeks boerenmarkten aan station Hasselt

28/06/2018

28/06/2018

Na het succes van vorig jaar komt ‘de boerenmarkt’ dit jaar terug naar de oude ABX-loods aan het station van...

De fietsstraat 2.0 moet beter leesbaar zijn

28/04/2020

28/04/2020 1

Drie bestaande fietsstraten in Hasselt gaan beter ‘leesbaar’ worden vanaf de komende zomer. De Kunstlaan, de Spoorwegstraat en de Boomkensstraat...

Artificiële intelligentie over ruimtegebruik als opstap naar een wijze stad?

29/04/2020

29/04/2020

In samenwerking met de Antwerpse startup Geckomatics gaat de stad Hasselt al haar laanbomen binnenkort digitaal inventariseren. Een scanwagen uitgerust...

Nieuwe spoorbrug van Kuringen vandaag geplaatst

26/04/2020

26/04/2020

De twee huidige spoorbruggen over het Albertkanaal in Kuringen werden vandaag vervangen door één nieuwe hogere boogbrug en een fietsbrug....

Jonge bomen krijgen een vochtige start

24/04/2020

24/04/2020

In diverse straten test de stad Hasselt sinds kort een druppelsysteem uit dat jonge, pas aangeplante bomen stabieler moet doen...

Carrièreswitch in gedachten? Gauwdief is dan misschien iets voor u.

19/06/2017

19/06/2017

Jan Steelmans en Jaak Boeven lopen een beetje gefrustreerd over de Grote Markt van Hasselt. Ze zijn boos omdat hun...

Gocarten naar de PKP19 camping, mét bagage

15/08/2019

15/08/2019

Kan een gocart-tandem inclusief aanhangkarretje een zinvol alternatief worden om festivalgangers de last mile tussen de parking en de camping...

Coole high tech wint het van beperkingen

01/05/2019

01/05/2019

De fantasy en sci-fi fans hebben Flanders Expo al een aantal weken geleden bezocht, maar het lijkt alsof de superhelden...

Digitale wandelkaart om de natuur achter de hoek te ontdekken

04/05/2020

04/05/2020

Stad Hasselt heeft een digitaal wandelplatform ontwikkeld om inwoners kennis te laten maken met een achttal mooie natuurgebieden rondom het...

Pootjebaden en fietsen in 25 nieuwe, groene hectaren

23/04/2020

23/04/2020 1

Stad Hasselt koopt een nieuw natuurgebied van 25 hectare over van een privé eigenaar. Tussen het stadscentrum en Kuringen breit...

Ludieke Critical Mass fietstocht doorheen Hasselt

31/08/2016

31/08/2016

De wekelijkse fietstocht van de Fietsbar in de Minderbroedersstraat krijgt vanavond een licht protest-tintje. Onder de naam ‘Weekly Ride Critical...

Greenpeace wil af van biomassacentrale in Langerlo

29/08/2016

29/08/2016

De actie van Greenpeace tegen de biomassacentrale van Langerlo (Genk) viel zaterdagmiddag een heel klein beetje in het water. Letterlijk,...

Reageer
Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.