Feiten. Anders bekeken.

Franse hulde voor ‘spion X’ alias coiffeur Frans Massy uit Hasselt

Geschreven door  op in Lokaal Nieuws.

Een delegatie van een Frans infanteriebataljon kwam naar het oude kerkhof van Hasselt om hulde te brengen aan Frans Massy. Deze Hasseltse kapper leverde via een spionagenetwerk vitale informatie aan waardoor de Franse legereenheid een strategische heuvel in de Elzas kon veroveren tijdens de Eerste Wereldoorlog.

De Franse legereenheid had voor één van hun grote militaire successen uit WOI hulp gekregen van ‘spion X’. Er stond echter geen naam vermeld in hun geschiedenisboek. Via een toevallig bezoek van Belgische militairen aan die eenheid in de Elzas, eind 2017, vielen er echter historische puzzelstukken in elkaar, met een link naar Hasselt. Dank zij opzoekingen van documentatiecentrum de graef Hasselt-Kuringen kon het bataljon eindelijk een gezicht plakken op de spion die hen doorslaggevende informatie bezorgde.

Frans Massy had een kapperszaak ongeveer ter hoogte van de gelijknamige straat in de Hasseltse stationsbuurt. Net zoals overal gingen ook in zijn kappersstoel nieuwtjes rond, zeker omdat Frans een vlotte babbelaar was. Alleen gaf hij interessante opmerkingen door via ‘The Cereal Company’, een spionagenetwerk dat brieven via Nederland naar Engeland smokkelde.

Frans Massy (1881-1918). Foto Stadsmus Hasselt

Op een dag toonde een Duitse soldaat aan Frans een postkaart van zijn geboortedorp in de Elzas. Op de kaart stond niet alleen het dorp afgebeeld, maar er waren ook aanduidingen van de posities van Duitse kanonnen. Een Franse legereenheid leverde intussen al bijna een jaar hevig strijd om hetzelfde dorp en de nabijgelegen Hartmannswillerkopf, een bergtop die een strategisch overzicht bood over het slagveld. De informatie uit Hasselt zorgde direct voor een tussentijds Frans succes in de gevechten die voortduurden tot vlak voor Wapenstilstand. De Franse eenheid kreeg trouwens de bijnaam ‘les diables rouges’ tijdens deze verbeten strijd met uiteindelijk naar schatting 30.000 doden.

Naar het najaar van 2017 dan, het ogenblik dat Hasselaar Kris Leenaers, zelf militair, deel uitmaakte van een delegatie die de Franse legereenheid bezocht. Kris is al jaren gepassioneerd door de geschiedenis van Kuringen en Hasselt. Sinds enkele jaren zet hij zich in voor erfgoedprojecten rond de Eerste Wereldoorlog.

“In onze gesprekken met de Fransen kwam de zware strijd om de bergtop ter sprake”, vertelt Kris. “De Fransen vertelden dat ze in 1915 plots belangrijke informatie ontvingen waardoor ze het aanwezige Duitse geschut konden lokaliseren (en vernietigen). Toen begon er bij mij een lichtje te branden.” Samen met studenten van de lerarenopleiding van de hogeschool PXL werkt Kris namelijk specifiek rond het spionagenetwerk en de figuur van Frans Massy.

De Franse delegatie van het 152ste Infanterie bataljon “Les Diables Rouges”. Foto PXL / Stad Hasselt

“Mijn overgrootvader Valère heeft lang geleden nog meegevochten in WOI”, vertelt Pieter Gythiel, student aan PXL. “Toch blijkt de Eerste Wereldoorlog voor vele studenten echt een ver-van-mijn-bed-geschiedenis. In mijn opleiding koos ik voor de erfgoedmodule, omdat ik denk dat lokale verhalen geschiedenislessen wel heel concreet en herkenbaar kunnen maken.”

De Hasseltse coiffeur overleed een goeie maand voor het einde van de Eerste Wereldoorlog in omstandigheden die nog altijd niet helemaal zijn opgehelderd en misschien altijd een mysterie zullen blijven. Zelfmoord, blijft de Duitse versie nadat zij Frans arresteerden op basis van afgedwongen bekentenissen van een ander lid van de spionagegroep. Gewurgd of opgehangen door zijn ondervragers, vermoeden historici, zonder dat ze dit echter zwart op wit kunnen bewijzen.

Het originele gedenkmonument voor Frans Massy, geplaatst na WOI, werd tijdens het tweede grote, Duitse bezoek in de jaren veertig trouwens weggehaald door de bezetter. Onmiddellijk na de bevrijding in 1945 werd dan de huidige gedenksteen geplaatst na één van de eerste beslissingen van het toenmalige Hasseltse stadsbestuur.

Detail van de grafsteen van Frans Massy op het oude kerkhof van Hasselt. Stad Hasselt / foto © Annemie America

Het verhaal van Frans Massy is misschien één van die vele, kleine verhalen die verscholen zitten achter de uitvoerig belichte heroïek van een internationaal conflict, maar is toch de moeite waard om herdacht te worden. Daarom stonden er meer dan veertig mensen, waaronder dus vertegenwoordigers van de Franse legereenheid, op een ijskoude donderdagvoormiddag rond zijn gedenksteen op het oude kerkhof van Hasselt. De live gebrachte ‘Last Post’ paste trouwens perfect in dat plaatje.

“Vanuit militair perspectief is er over de bezettingsperiode in Limburg slechts weinig bekend”, reageert Limburgs gedeputeerde van Erfgoed Igor Philtjens. De Provincie Limburg ondersteunt en organiseert sinds 2014 heel wat initiatieven rond ‘Kleine Verhalen in een Groote Oorlog’. “De impact van de bezetting was enorm”, vertelt hij verder. “Vandaar onze keuze om op zoek te gaan naar dergelijke menselijke verhalen, zoals dit over Frans Massy. Telkens opnieuw krijgen we bevestigd hoe belangrijk het is om ons erfgoed over te leveren zodat we onze geschiedenis kennen en kunnen beslissen waar we naartoe willen met onze toekomst.”

Tijdens het schrijven van dit artikel speelt een nummer op de radio met als titel ‘Best kept secret’… Ook zo’n kleine toevalligheid. (ds)

LoopgravenHartmannswillerkopf.jpg
Een overblijfsel van de loopgraven aan de Hartmannswillerkopf. Foto Wikipedia.
Door ZandceeEigen werk, CC BY-SA 3.0, Link

Ook interessant

Valse bommelding in lagere school in Berkenbos (Heusden-Zolder)

08/03/2017

08/03/2017

Vanmorgen werd de Vrije Lagere school van Berkenbos in Heusden-Zolder opgeschrikt door een telefonische bommelding.  Onmiddellijk werd de politie verwittigd. ...

Expo over de Kempische brug die in het water viel

05/03/2018

05/03/2018

Tachtig jaar geleden, op 14 maart 1938, brak de Kempische Brug in Hasselt zonder aanwijsbare reden in drie stukken. Doden...

EDITORIAAL – En nu, #Bamstat? (de-embedding)

04/11/2016

04/11/2016

Een paar deuren blijven op een kiertje staan. Niet alle partners in het project, opgezet door Comosie, verlaten de stationsbuurt....

Van communiefoto’s tot huisfotograaf van Japanse Tuin

04/06/2017

04/06/2017 3

Verspreid in de Japanse Tuin van Hasselt vind je tot en met 2 juli vijftien foto’s terug van huisfotograaf Kris...

Beloning voor anders denken

12/01/2017

12/01/2017

Pukkelpop heeft gisteren een mooie prijs in ontvangst mogen nemen in de rand van het Eurosonic Noorderslag festival in Groningen....

“Tack Hasselt!” voor een eerste succesjaar

04/02/2017

04/02/2017 1

IKEA Hasselt viert dit weekend zijn eerste verjaardag. Via tal van activiteiten voor klanten, inclusief een zondagse opening, mag iedereen...

Minder-hinderplan voor stadsduiven in Tongeren

15/03/2017

15/03/2017

Tongeren gaat, als eerste in dit land, een diervriendelijke manier introduceren om het aantal stadsduiven te verminderen. Door het voeren...

Met de gieter naar de “Kapermolenvlakte”

27/02/2019

27/02/2019

Wie de voorbije nacht om half twee nog wakker was én nog altijd live naar de gemeenteraad van Hasselt zat...

Fietsverbod in Hasseltse winkelstraten vanaf 1 juli

05/06/2019

05/06/2019

De grote, centrale winkelroute doorheen het centrum van Hasselt wordt vanaf 1 juli ‘fietsvrij’. Het schepencollege keurde daarvoor op 23...

Ali op de vlucht voor de taliban

20/06/2017

20/06/2017

GASTBIJDRAGE ivm #WORLDREFUGEEDAY 2017 (deel 1) Annick Hus is freelance journaliste die ons speciaal voor Wereld Vluchtelingendag twee straffe artikelen...

YUP-hotel wil 26 kamers bijbouwen

20/11/2019

20/11/2019

Het YUP-hotel aan de Thonissenlaan in Hasselt wil aan de achterzijde uitbreiden met 26 nieuwe kamers. Daarover loopt momenteel een...

Hasselt heropent recyclageparken in twee stappen en met strikte regels

04/04/2020

04/04/2020

Stad Hasselt gaat de twee recyclageparken opnieuw openstellen voor het grote publiek. Vanaf dinsdag 7 april kunnen bewoners weer terecht...

Straks het traditionele onweer?

20/07/2016

20/07/2016

Komt er straks gedonder van? Of houden we het droog? Voor het gemak gaan we voorlopig even uit van Limburg....

Kermis na de ‘grote oorlog’

31/08/2016

31/08/2016

Van 3 tot en met 21 september kan je in het Stadsmus in Hasselt terecht om te zien hoe in...

Warmlopen voor Spartacus in Maastricht

21/10/2019

21/10/2019

De Lijn organiseert op donderdag 7 november een inloopavond over de toekomstige Spartacustram tussen Hasselt en Maastricht. Na eerdere infosessies...

Reageer
Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.