Uitgeverij Lannoo brengt een facsimile van het historische boek Metamorphosis insectorum Surinamensium van Maria Sibylla Merian uit.
Wie? Wat?
Anna Maria Sibylla Merian, niet meteen een naam die bij velen een belletje doet rinkelen. Al zal u haar gezicht misschien ooit gezien hebben op de briefjes van 500 Deutsche Mark (lang voor de Euro bestond).
300 jaar na datum is haar werk nog altijd relevant voor de entomologie, de tak van de wetenschap die zich bezig houdt met onderzoek naar insecten. ‘Tak’ kan je als een dubbele bodem zien, grappig genoeg, want Sybilla Merian is de eerste wetenschapster die voor beschreef dat veel insecten een smaak hebben voor bepaalde planten. Ook bevestigde ze de toen gloednieuwe theorie dat rupsen uit eitjes komen en niet spontaan uit de grond verschenen.
Wetenschap en kunst lijken niet meteen twee verenigbare dingen, maar in de zeventiende eeuw was het doodnormaal. Het moest zelfs, want het was allemaal om ‘de glorie gods’ te tonen aan de wereld. Het was dus die fascinatie voor insecten die ervoor zorgde dat een Duitse dame die in Amsterdam woonde, helemaal naar Suriname reisde, waar ze ziektes zoals malaria of denge doorstond om haar levenswerk Metamorphosis insectorum Surinamensium te kunnen creëeren.
Haar natuurgetrouwe tekeningen op ware schaal zorgden ervoor dat de boekenkopende Europeaan een treasure trove aan informatie kreeg. Al was niet iedereen overtuigd van het waarheidsgehalte. Zo is er bijvoorbeeld Plaat 18: een grote spin eet daar een kolibrie op. Dat werd toen gezien als ‘larie en apekool’, want hoe konden kleine spinnetjes een hele vogel opeten? En ook mieren: “Die kunnen toch helemaal geen brug bouwen?” Die kritiek werd later weer ingeslikt toen het bewijs geleverd werd door verder onderzoek van andere wetenschappers. Sybilla Merians ideeën kenden later ook veel bijval. Zo ging zelfs Linnaeus (de Zweedse plantkundige en zoöloog die aan de basis ligt van de botanische en zoölogische nomenclatuur, nvdr) de mosterd bij haar halen in 1750.
Na haar tweejarige expeditie kwam Sybilla Merian terug met een hoop rupsen, poppen en planten om te kweken en te observeren.
Dat het boek populair werd, is dan ook geen verrassing. Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw waren insecten een populair verzamelobject: goedkoop, makkelijk te krijgen, en makkelijk stockeerbaar. What’s not to like?
Het boek zelf werd in een kleur gedrukt en dan met de hand ingekleurd met aquarel. Er was ook een ‘goedkopere’ versie die niet werd ingekleurd. Daarom beschreef Merian ook uitvoerig de kleuren van elke vlinder in haar tekst. Ook speciaal is haar gebruik van tegendruk: door een leeg blad papier over een net gedrukt blad te leggen en opnieuw door een drukpers te sturen werden tekeningen, in spiegelbeeld weliswaar, zeer fijn gereproduceerd, alsof elke pagina met de hand was getekend. Het exemplaar in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen is zo eentje. Eén van de driehonderd overblijvende kopieën trouwens.
Zo een verhaal sprak Lannoo wel aan. De uitgeverij heeft in de afgelopen jaren al enkele grote publicaties uitgebracht. Zo gingen on 2007 alle 19.000 exemplaren van de Atlas Ferraris de deur uit, net zoals in 2012 de 12.000 edities van Atlas De Wit en in 2014 de 10.000 exemplaren van Nederlandsche vogelen. Samen met de Koninklijke bibliotheek en de Nationale Bibliotheek van Nederland verzamelde de uitgever zo veel mogelijk referenties van de overblijvende boeken en gravures. Sybilla Merians tekeningen waren tijdens haar leven al enorm populair, wat nu te zien is in de vele internationale collecties van bijvoorbeeld in The Queens Gallery in Buckingham Palace, de National History Museum in New York of de Joseph F. Cullman Library van het Smithsonian. Elke tekening werd zo gecolormatched tegen originele gravures. Dit was effectief merkbaar toen we de reproductie langs een origineel legden.
Een team van 50 mensen werkte aan de preproductie van de facsimile, waar echt elk detail klopt, tot de doordrukken toe. Het papier heeft een heerlijke gele kleur, en elke vezel van het boek voelt alsof we door een boek van 311 jaar oud aan het bladeren zijn. Dat Merian ook internationaal veel faam geniet, is ook de reden dat heel het boek tweetalig is opgemaakt, in het Nederlands en Engels.
Wie het boek op zijn koffietafel wil leggen kan maar beter een hele grote koffietafel hebben. Met zijn 35,5 cm breed en 53,5 cm hoog is het een mastodont van een boek, al komt het gelukkig wel met een stevig kartonnen sleeve.
Metamorphosis insectorum Surinamensium heeft een oplage van 10.000 exemplaren waarvan er intussen al 4.000 verkocht zijn. Vanaf 15 november zal het boek ook in de USA en UK verkocht worden. Bestellen kan via de website www.sibyllamerian.com en kost 99 euro tot 31 december 2016. Daarna betaal je 119 euro. De verzending in de Benelux is bovendien gratis tot dezelfde datum. (kvds)
