De nieuwe overzichtskaart ‘Hasselt Natuurlijk!’, die Stad Hasselt vorige week lanceerde, ligt een beetje op de maag van de eigenaars van het meest kwetsbare natuurgedeelte van Groene Delle. De kaart wekt volgens hen de indruk – om niet te zeggen: promoot – dat het hele gebied van bijna honderd hectaren ideaal is om er te gaan ‘chillen’. Ze vragen daarom de hulp van de stad en vooral duidelijke communicatie om wandelaars en andere rustzoekers te leiden naar het juiste deel van het natuurgebied en het meest kwetsbare deel van Groene Delle te helpen vrijwaren van overlast of schade.
“Het industriegevaar voor Groene Delle, dat jaren heeft aangesleept, is nog maar zes maanden geleden van de baan, en nu krijgt Groene Delle weer af te rekenen met een nieuwe dreiging”, stellen Kris Roef en haar familie onomwonden. “Groene Delle is een stuk ongerepte natuur. Wij proberen dat al 70 jaar zo te houden, maar het wordt steeds moeilijker. Nu begint de paasvakantie – of die is eigenlijk al begonnen. De natuurparken kreunen onder de overlast, maar hoe moeten wij dat hier gaan doen?” De tijd dringt volgens Kris dus heel erg om, samen met de stad en andere betrokken partijen, een dialoog op te starten en via duidelijke communicatie aan te geven waar de verwachte, grotere aantallen wandelaars er wél terecht kunnen. De kostbare natuur in het gebied mag in geen enkel geval het slachtoffer worden van onbesuisde ontdekkingsdrang, stellen ze onomwonden.
Op het plan ‘Hasselt Natuurlijk!’ staat een stippellijn in het gebied dat wordt aangeduid met nummer 8. De begeleidende tekst vermeldt een “bewegwijzerde wandeling met picknicktafels”, maar details daarvan ontbreken. Kris vindt dat die informatie niet klopt. En vandaag al zorgt dat voor onduidelijkheid en een hele hoop toestanden, vertelt ze. “Er loopt een officieel wandelpad (ze wijst intussen op de kaart) westelijk langs ’t Koët, tot aan het industrieterrein van Lummen-Zolder, dan verder langs dat industrieterrein af tot aan het kanaal, en zo opnieuw over de kanaaldijk tot in het centrum van Stokrooie. Daar kan je dan over de brug verder naar de uitlopers van de Wijers aan de overkant van het kanaal.”
Een wandeling rónd Groene Delle met andere woorden, maar zeker niet er dwars doorheen. “Al de rest van wegen en paden in dit stuk dat Hasselt nu promoot, is niet opgenomen in het tragewegennet noch in de Atlas der Buurtwegen”, verduidelijkt Kris. “Dat zijn enkel servitudes tussen de eigendommen, en in principe zijn die niet openbaar. Dat is trouwens nooit zo geweest. Wij zetten als eigenaars daar overal poortjes en bordjes om aan te geven dat het privéterrein is, maar die worden dan weer continu afgebroken.”
Sinds de toegenomen aandacht voor Groene Delle zagen Kris en haar familieleden meer en meer hoe mensen soms arrogant en onrespectvol hun gebied betraden. “Tijdens de lente van vorig jaar moesten we daar de campers wegjagen. Eén bepaald pad wordt om de zoveel tijd met kettingzagen vrij gemaakt zodat mountainbikers er makkelijk door kunnen. Ook de afgelopen dagen hebben we al continu mensen uit het bos moeten jagen, honden lopen er overal los, maar we zitten nu midden in het broedseizoen.” In het gebied dat zij en haar familie bezitten, ligt met name hét moerasbos dat vorig jaar centraal stond in de grote behoudscampagne. “Dáár lopen nu de honden los, daar komen paarden door, daar rijden mountainbikers rond. Met deze kaart trekken er nu nog veel meer mensen daar naartoe. En dan plaatsen ze het niet eens onder de titel ‘Wandelen’, maar onder ‘Chillen’. Hoe kan je nu gaan chillen in de natuur? Het is óf natuurgebied, óf recreatiegebied”, vindt Kris. “Dat gaat niet samen.”
“De volgende weken gaat dit probleem wel gigantisch zijn. Het is paasweekend en paasvakantie, mensen kunnen nergens naartoe… Officiële natuurgebieden worden afgesloten om overlast te vermijden, dus ga je ze hier terugvinden”, vreest Kris daarom. “Zo zet de stad ons voor het blok, want al die wandelterroristen die daar komen – vaak zijn dat namelijk niet eens natuurliefhebbers -, laten zich niet zomaar wegjagen. Dat heeft doorheen het hele gebied het voorbije jaar al tot tal van ruzies en zelfs vechtpartijen geleid. Soms komt de politie rond ’t Koët wel mensen verbaliseren, ja. Maar nu gaat de stad deze mensen zelf aantrekken.”
“Wij hebben als eigenaars heel veel begrip voor mensen die eens uit hun huis willen en ergens naartoe moeten kunnen”, vertelt Kris verder. En ook die kaart is een heel mooi initiatief. Maar dit is niet de oplossing. Gaan picknicken in een natuurgebied – want zo wordt het wel gepromoot – in volle broedtijd, dat gaat gewoon niet. Anders ook niet, trouwens. Picknicken, honden uitlaten, spelende kinderen, dat is iets anders dan wat thuishoort in een natuurgebied. Wandelaars moeten op wandelwegen gehouden worden, maar dat is heel moeilijk. Telkens het ergens een beetje druk wordt, zoeken mensen andere paadjes. Of als er wat modder op de weg ligt, dan lopen ze door het bos. Ik ga niemand daarvoor uitschelden, maar… Wij houden ons bos al zeventig jaar ongerept, en het is de bedoeling dat dit zo blijft. Daar zijn zelfs stukken waar wij zelf niet komen, omdat we de natuur daar absoluut niet willen verstoren. En daar lopen nu mensen doorheen?…” Ze zucht nog eens diep, want dit raakt haar natuurhart diep.
“Dit is een oud zeer”, reageert Ilse Ideler, directeur van Regionaal Landschap Lage Kempen op onze vragen over de wandelroute. “Er bestaat al jaren een wandelroute over officieel toegankelijke paden die aangeduid is met bordjes. Maar er zijn meerdere paden die het gebied kriskras doorkruisen, ook over private delen. Sommige wandelaars houden zich niet aan de officiële paden. Dit zien we overigens de laatste maanden in alle natuurgebieden, niet enkel in Groen Delle. Wandelaars, mountainbikers… – op zoek naar groen – verkennen gebieden en zwerven veel meer dan vroeger van de daarvoor bedoelde paden af. De nood aan buitenzijn en nieuwe paadjes is uiteraard begrijpbaar, er is weinig andere ontspanning door de covid maatregelen. Maar de druk op de natuur en rustgebieden is groter dan anders.”
De route is prima bewandelbaar voor de lokale Hasselaar, maar vormt geen onderdeel van een wandelgebied dat ook op toeristisch niveau gepromoot wordt via bijvoorbeeld www.wandeleninlimburg.be, voegt Ilse er verder aan toe. “Regionaal Landschap Lage Kempen heeft een tijd geleden de bewegwijzering van de route rond het gebied opnieuw in orde gebracht in samenwerking met de collega’s van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren. Verder volgen we de transitie van Groene Delle als onderdeel van De Wijers naar een duurzame groene verankering mee op. Door de aankoop van gronden door Natuurvereniging Limburgs Landschap en ook de stad Hasselt kunnen gronden worden beheerd in functie van natuurkwaliteit, maar ongetwijfeld zal dit ook nieuwe recreatieve kansen met zich meebrengen.”
Stad Hasselt nam volledig op eigen houtje het initiatief voor ‘Hasselt Natuurlijk!’, vult Dirk Ottenburghs van Limburgs Landschap vzw het verhaal aan. “Zij promoten inderdaad in deze publicatie Groene Delle als een natuur- en wandelgebied voor de buurt. Wat het trouwens op dit moment ook is. Er werd en wordt nu al heel veel gewandeld in Groene Delle. Hiervoor werden reeds jaren geleden initiatieven genomen door de bewegwijzering van wandelroutes. In deze corona-tijden worden alle natuurgebieden zeer veel bezocht. De nood aan natuur dichtbij wordt hiermee extra aangetoond.”
Limburgs Landschap is echter nog geen volledige betrokken partij in het nieuwe Groene Delle-verhaal, benadrukt hij wel. “Omdat wij noch huurder, noch eigenaar zijn. Maar zoals je weet, kan dit binnenkort inderdaad wijzigen. Onze vereniging tracht 27 hectare natuur aan te kopen in het gebied. Daarvoor worden momenteel de nodige centjes bij elkaar gesprokkeld via crowdfunding.” Op het ogenblik van publicatie verzamelde de vzw al 33.250 euro hiervoor, en de campagne loopt nog altijd.
“Onze doelstelling is dan inderdaad om het evenwicht tussen de bescherming van de natuurwaardes in het gebied en de wandelaars proberen te vinden”, verduidelijkt hij de ambities van de vereniging. “Maar dat is niet altijd een makkelijke taak. Daarnaast gaan wij – in al onze natuurgebieden – steeds in gesprek met de privé-eigenaars en de betrokken overheid, in dit geval de gemeente Lummen en Stad Hasselt.”
Achter de schermen wordt er al een hele tijd actief nagedacht over de openstellingsinfrastructuur, vertelt Dirk Ottenburghs verder. De vzw plaatste zelf intussen infobordjes, maar enkel op het terrein dat zij gaan aankopen. Natuurbeheer met respect voor alle medegebruikers vormt tenslotte een deel van de missie en visie van Limburgs Landschap, benadrukt hij ook nog.
“De nood aan meer natuur is alleszins heel groot, want de paden worden inderdaad zeer druk bezocht,” besluit Dirk Ottenburghs. Wij zijn er ons bewust van dat dit overlast kan opleveren en dat er een minderheid respectloos omgaat met die weinige natuur die we nog hebben. Wij merken echter dat heel veel mensen die natuur wel naar waarde weten te schatten en er wel respectvol mee omgaat.”
‘Hasselt Natuurlijk!’ heeft intussen al een en ander losgemaakt, reageert Hasselts schepen van Leefmilieu Joost Venken. In zijn ogen geeft de kaart gewoon een overzicht van de huidige stand van zaken. “De kaart geeft aan waar je kan genieten van de natuur. Er zijn enkel gebieden op aangeduid en geen concrete wandelpaden. Uiteraard zijn er afhankelijk van het gebied andere mogelijkheden: in een park kan je naast wandelen ook picknicken en spelen. In een natuurgebied ligt de focus op wandelen en genieten en volg je uiteraard de bewegwijzerde routes. Een beperkt aantal picknicktafels is in sommige gebieden beschikbaar. Ieder natuurgebied kent daarnaast ook zones waar de paden je niet heen brengen, paden die in functie van de natuur niet toegankelijk gemaakt zijn. De toelichting bij de verschillende gebieden maakt via de tekst en de logo’s duidelijk wat je waar wel of niet mag verwachten. Alle bewegwijzerde routes zijn publiek toegankelijk: ze bevinden zich op openbaar domein of op privaat domein met een regeling met de eigenaar.” Hij bedoelt met dat laatste afspraken over een bestaande erfdienstbaarheid zoals servitudes of, indien die er zou zijn, een ondertekende afspraak tussen de eigenaar, een eventuele beheerder en de stad.
“Specifiek naar de Groene Delle toe is er dus ook geen wijziging in de situatie”, vindt schepen Venken. “De bewegwijzerde route is in 2009 aangebracht en die wordt op de kaart vermeld. Deze loopt niet over privé terrein. We vermelden in de toelichting duidelijk dat het om een bewegwijzerde wandeling gaat en de logo’s geven aan dat er picknicktafels aanwezig zijn. We geven zelfs expliciet aan dat je niet mag zwemmen in de waterplas (’t Koët, red.) hoewel die privaat is en wij daar in feite niets mee te maken hebben.” Tijdens ons telefoongesprek bevestigt hij dat de wandelroute loopt over het deel dat westelijk ligt ten opzichte van die grote natuurplas, en dat de wandeling ook een stukje over de stadsgrenzen heen loopt, op het grondgebied van Lummen.
Over eventuele hulp van de stad bij het ontoegankelijk maken van privéterreinen is hij verder heel duidelijk. “Specifiek naar eigenaars van gronden toe geldt ongeacht of het nu in de buurt van een wandelroute ligt of niet hetzelfde: als je je eigendom louter privatief wil inzetten, moet je dit duidelijk maken door zichtbare borden of afsluitingen. Wanneer mensen ondanks signalisatie of afsluiting toch je eigendom betreden, kan je klacht indienen bij de politie. Wanneer je eigendom grenst aan publiek toegankelijk of openbaar domein, dan is het niet zo dat je de maatschappij kan vragen om voor die afsluiting van jouw eigendom op te draaien.”
Ook de plaatsing van infoborden ziet de schepen niet meteen zitten. “Dan moeten ze een afrastering plaatsen om mensen buiten te houden. Dat hoort nu eenmaal bij de verantwoordelijkheid van een eigenaar”, meent hij. Prikkeldraad ziet hij daarom als een goede oplossing. “Want met prikkeldraad hou je behalve koeien geen dieren tegen.” In andere natuurgebieden van de stad, zoals in Kiewit, of Tommelen, zijn de waardevolste stukken ook omheind met prikkeldraad. En in het toekomstige park Prinsbeemden gaat dat ook gebeuren, geeft hij als voorbeelden. Hij ontkent in elk geval dat de stad mensen oproept om in privégebied te gaan wandelen.
Een omheining van ruwweg anderhalve à twee kilometer lang – alleen al rond het eigen familiedomein – ziet Kris Roef echter niet zitten. “Wandelaars kan je niet in de hand houden. Groene Delle is ofwel een natuurgebied, ofwel een recreatiegebied. Als je een recreatiegebied wil creëren naast een natuurgebied, dan kan je inderdaad voor een gigantische afrastering zorgen. Maar dan ben je tegelijk dieren aan het opsluiten. Nu kunnen die zich vrij bewegen over een gebied van zowat 100 hectare. Als wij, de eigenaars, al die stukken moeten afsluiten waar de wandelwegen tussen lopen, dan ben je niet meer met de natuur bezig. Dat is de bedoeling niet. Dit zijn van de laatste, zeer mooie en vooral ongerepte stukjes natuur waar er momenteel net géén afsluitingen en toestanden zijn. Soms moet je kunnen kiezen om dat zo te houden”, meent ze. “Mensen moeten niet overal doorheen kunnen wandelen.”
Het probleem dat de familie Roef/Vervoort op tafel gooit is volgens Venken bovendien geen alleenstaand geval. “Het gros van de Limburgse bossen is namelijk privébezit”, verduidelijkt hij. Toch slaagt men er meestal in om een goed evenwicht te vinden tussen toegankelijkheid en natuurwaarde. “Wanneer een natuurgebied bovendien officieel erkend geraakt, dan kom je natuurlijk in een ander verhaal terecht”, voegt hij eraan toe. “Dan kan je ook steun krijgen uit verschillende hoeken, voor het beheer dat je zelf doet of dat je uitgeeft aan organisaties zoals Limburgs Landschap. Daar zijn die trouwens in Groene Delle al mee bezig, met het sensibiliseren van eigenaars om ofwel hun grond te verkopen, ofwel om het beheer uit te geven.”
Joost Venken klinkt alleszins gerust dat de situatie in Groene Delle niet uit de hand zal lopen omwille van de kaart. “Gebieden die in natuurbeheer zijn, zijn overal duidelijk gemarkeerd. Daar kunnen mensen dus niet in,” herhaalt hij. Nu al spreken over een massale toeloop richting Groene Delle vindt hij bovendien voorbarig. Meer aandacht voor het gebied vindt hij net wel goed.
“Misschien is het zelfs beter als de mensen wat meer gespreid gaan wandelen, in plaats van allemaal samen te troepen in de hotspots zoals Kiewit of de Herkenrodebossen.” De vraag naar parkeerinfrastructuur is daarom vandaag nog niet aan de orde, antwoordt hij op onze vraag. “Pas als je op de schaalgrootte van bijvoorbeeld Kiewit komt, dan volgt die infrastructuur vanzelf.” Groene Delle is echter nog niet op dat punt, meent hij.
“De kaart heeft op korte tijd wel al iets los gemaakt”, besluit Venken. “Ze zorgt voor appreciatie voor de natuur en levert intussen ook al nieuwe suggesties op.” Een goed gesprek over hoe de stad en eigenaars van natuurgebieden samen een juiste mix kunnen vinden tussen eigen verantwoordelijkheden en eventuele gedeelde lasten hoort ook altijd tot de mogelijkheden, noteren we uiteindelijk ook nog. Alleen is daarvoor tot nu nog geen datum geprikt of een picknickbank gereserveerd. (ds)
Hotspot voor politie LRH
In volle voorbereiding van dit artikel vernemen we dat er de voorbije dagen weer enkele ’toestanden’ waren rond Groene Delle. “Voor het eerst in lange tijd kregen wij inderaad opnieuw meldingen van aan het Koët”, bevestigt Dorien Baens van Politie LRH. Zo waren er meldingen over het niet naleven van coronamaatregelen, maar bleek na controle toch iedereen netjes per vier te zitten. Wel kregen deze mensen de aanmaning om de plaats te verlaten en hun afval mee te nemen. Verder stelde de politieploeg ook vast dat een voertuig bekrast was, en probeerden de agenten een onverantwoorde chauffeur te betrappen op ‘patsergedrag’ met zijn auto.
“Bij mooi weer voorzien wij hier sowieso extra controles door o.a. onze mountainbikers en hondenploegen”, vertelt Dorien Baens verder. “Of we dit de komende weken -lees: in de paasvakantie- gaan doen, hangt vooral af van de weersvoorspellingen. In tussentijd blijft dit wel één van de hotspots die onze interventieploegen, tussen hun oproepen door, aandoen voor controles. Andere locaties op deze lijst zijn bijvoorbeeld ook het Schulensmeer, Kapermolenpark of de Kanaalkom, m.a.w. de ‘typische hangplekken’.”
De waarschuwing die Stad Hasselt geeft op de kaart, om niet te gaan zwemmen in ’t Koët, staat daar trouwens niet zomaar, onthouden we uit de reactie van politie LRH. “Dat heeft alles te maken met de gevaarlijke onderstromen en met de slechte bereikbaarheid van het gebied voor de hulpdiensten”, verduidelijkt Dorien Baens. “We hameren daar al jaren op, en blijven dat ook doen, om mensen bewust te maken van de gevaren op die plek. Alle hulpdiensten houden hun hart vast voor de dag dat daar iets ernstigs zou gebeuren.”
“In warme zomermaanden is het sowieso wel een locatie waar we regelmatig moeten optreden”, geeft ze verder mee. “Het is nu wel uitzonderlijk dat het al zo vroeg op het jaar begint. Vorig jaar hebben we hier een vrij moeilijke zomer gehad. Mensen konden omwille van de coronamaatregelen vaak niet terecht in buitenzwembaden zoals Kapermolen, wegens de capaciteitsbeperking omwille van onze vriend corona, en ze kozen dan voor alternatieven zoals bijvoorbeeld ’t Koët. Daar vrezen we dit jaar dus opnieuw voor.”
Spontane tussenkomsten blijven echter een moeilijke zaak, net omdat het gaat om privéterreinen. Wettelijk gezien mag de politie dat niet, en dus blijft ze helemaal afhankelijk van oproepen die ze ontvangen. “Waar wel vaak op geschreven wordt in drukke tijden, zijn parkeerinbreuken. Op dat vlak hebben we wel volledige bevoegdheid. Veel bezoekers van het domein parkeren zich namelijk verkeerd in de omgeving van ’t Koët. En dus blijven we dat heel regelmatig controleren.”
Risicocode GEEL voor de natuur
Agentschap Natuur en Bos (ANB) stuurde eergisteren nog een waarschuwing uit over risicocode GEEL in alle Limburgse natuurgebieden. “De natuur begint droger te worden, waardoor het risico op natuurbrand groter wordt. Natuurbeheerders en brandweer zijn daarom waakzaam. Het bemannen van de brandtorens is afhankelijk van de risico-evaluatie door het agentschap en de brandweerdiensten”, meldt de website van het agentschap.
Groene Delle komt echter niet voor in de lijst van Limburgse natuurgebieden waarvoor deze waarschuwing geldt, net omdat het om privéterrein gaat. “Het brandgevaar in de bos- en natuurgebieden van andere openbare besturen zoals provincies en gemeenten, of van private eigenaars, is uiteraard gelijkaardig. Hierbij adviseren we om een zelfde voorzichtigheid in acht te nemen”, voegt de website van ANB er in dit verband aan toe. Vooral eventueel achtergelaten glas of ongedoofde peuken kunnen voor enorme schade zorgen.
